İyi Hal İndirimi Nedir Kimlere Verilir? (TCK 62)

İyi hal indirimi 5237 sayılı Türk Ceza Kanunumuzun 62. Maddesinde “takdiri indirim nedenleri” başlığı altında düzenlenmiştir. Etkin pişmanlık veya haksız tahrik gibi indirim nedenlerinden bağımsız ve ayrıca düzenlenmiş olan iyi hal indirimi, müebbet hapis, ağırlaştırılmış müebbet hapis veya süreli hapis cezalarında uygulanması mümkündür.

Özellikle süreli hapis cezalarında diğer indirim nedenleri haricinde 1/6 oranında ayrıca bir indirim nedeni olarak yer alması nedeniyle sıklıkla tartışmalara neden olan bir uygulamadır.

İyi Hal İndirimi Nedir?

İyi hal indirimi mahkeme hakiminin takdiri doğrultusunda mümkün olan bir ceza indirim nedenidir. TCK 62 maddesinde yer alan hükümlere göre aşağıdaki durumlar dikkate alınarak iyi hal indirimi uygulanıp uygulanmayacağı konusunda karar verilir.

1. Failin geçmişi
2. Failin sosyal ilişkileri
3. Suçun işlenmesinden sonraki gösterdiği pişmanlık
4. Yargılama sırasındaki göstermiş olduğu pişmanlık
5. Sanık hakkında hükmedilecek olan cezanın gelecekte sanık üzerindeki etkileri

Takdiri indirim nedenlerinin uygulamaya ilk alındığı yıllarda sadece takım elbise giymiş olmak veya kravat takmış olmak indirim nedeni olarak kabul edilirdi. Bu durum doğal olarak sürekli tartışmalara neden olmakta iken TCK 62 maddesinde 2022 yılında yapılan değişiklik ile yasaya ek olarak;

            “… Ancak failin duruşmadaki mahkemeyi etkilemeye yönelik şekli tutum ve davranışları, takdirim nedeni olarak dikkate alınmaz. Takdiri indirim nedenleri kararda gerekçeleri ile gösterilir.”

Hükmü yasaya eklenmiştir. Yasa metnine eklenen son hüküm ile salt giyim, kuşama dikkat edilmesi artık cezada iyi hal indirimi sayılamamaktadır. Yasa metnine eklenen bu son hüküm özellikle indirim nedeninin gerekçesinin belirtilmesi zorunluluğu büyük ölçüde bu konudaki tartışmalara da son vermiştir.

İyi Hal İndirimi Hangi Suçlarda Uygulanır?

TCK 62 maddesi veya ayrıca bir hüküm ile iyi hal indiriminin hangi suçlarda uygulanacağı veya iyi hal indiriminin hangi suçlarda uygulanamayacağı konusunda bir ayrım yoktur.

Hakaret gibi suçlarda da takdiri indirim nedenleri aranabileceği gibi, kasten öldürme gibi çok daha ağır suçlarda da takdiri indirim nedenleri uygulanabilir.

2022 yılından önceki düzenleme ile takdiri indirim nedenlerinin uygulanması konusunda hâkime çok daha fazla yetki verilmiş iken, bu düzenlemeden sonra bu yetki büyük oranda kısıtlanmıştır. Ayrıca önceki düzenlemede takdiri indirim nedenleri sıralanarak son olarak “gibi hususlar” ibaresi ile bu indirim nedenlerinin kıyas yoluyla genişletilmesi mümkündü. Ancak yapılan düzenlemelerde bu ibare çıkartılarak iyi hal indiriminin uygulanacağı hallerin genişletilmesinin önüne de geçilmiştir.

Özellikle takdiri indirim nedeninin gerekçesi ile birlikte kararda gösterilmesi zorunluluğu keyfi uygulamaların da önüne geçmiştir. Bu konuda devam eden tek tartışma iyi hal indiriminin her suçta uygulanmasının mümkün olduğudur. Hukukçu olarak, çocukların cinsel istismarı başta olmak üzere diğer cinsel suçlar, canavarca hisle öldürme suçları veya insanlık onuru ile bağdaşmayan işkence ve eziyet suçlarında takdiri indirim nedenlerinin uygulanmaması gerektiğini düşünüyoruz.

İyi Hal İndirimi Özellikleri

Takdiri indirim nedenlerinin ceza hukukumuzdaki yeri ve uygulandığı alanların daha iyi anlaşılabilmesinin için iyi hal indiriminin özellikleri üzerinde durmak gerekir.

İyi Hal İndirimi Geneldir

Yukarıda da belirttiğimiz gibi takdiri indirim nedenleri ceza kanunumuzda yer alan bütün suçlar için uygulanabilir. Bunun dışında 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu dışında yer alan diğer cezai hüküm içeren fiiller içinde takdiri indirim nedenleri sorgulanabilecektir. Bu da takdiri indirim nedenlerinin genel bir uygulama olduğu sonucunu doğurur.

İyi Hal İndirimi Sınırlıdır

Yasa metninin önceki hali takdiri indirim nedenlerini tam olarak sınırlamamış iken yapılan değişiklikler ile uygulanabilirliği kısıtlanmıştır. Yukarıda iyi hal indirimi nedir başlığında sıralamış olduğumuz beş maddelik unsurların varlığı halinde takdiri indirim uygulanabilir. 7406 sayılı kanun ile TCK 62 maddesinde yapılan değişiklik sonrası bu takdiri indirim nedenleri tek tek sayma yolu ile kısıtlanmıştır. Her ne kadar “takdiri indirim” olarak nitelendirilse de; bu indirimin uygulanabilecek alanın kısıtlı olması kanaatimizce hakimin takdirini kısıtlamaktadır.

İyi Hal İndirimi Takdiridir

Yasa metninin başlığından da anlaşılacağı üzere yargılama sonrası bu indirim nedenlerinin uygulanıp uygulanmayacağı hakimin takdirine bırakılmıştır. İndirim gerekçesinin takdiri indirim nedenlerine aykırı olması durumları hariç hakimin bu takdir yetkisini kısıtlayacak kararlar verilmesi mümkün değildir. Bu nedenle iyi hal indirimi Yargıtay kararlarına fazlaca konu olamamaktadır.

İyi Hal İndirimi Re’sen Uygulanır

Bu indirimlerin uygulanması daha önce de belirttiğimiz gibi mahkeme hakiminin takdirindedir. Buna karşılık bu indirim nedenlerinin sorgulaması re’sen yapılır. Sanık, müdafii veya vekilin bu konuda bir talepte bulunmasına gerek yoktur. Mahkeme hakimi tarafından bu nedenlerin varlığı re’sen gözetilir.

İyi Hal İndirimi Şahsidir

Genellikle iştirak halinde işlenen suçlarda takdiri indirimin şahsiliği ön plana çıkar. İştirak halinde işlenmiş bir suçtan dolayı birden fazla sanık olabilecektir. Bu durumda bu indirim nedenlerinin varlığının sorgulanması her bir sanık için ayrı ayrı yapılır. Bu nedenle aynı suçtan yargılanması yapılan sanıklardan sadece birisi için bu indirimlerin uygulanması mümkün olduğu kadar şartların oluşması halinde tüm sanıklar içinde ayrı ayrı uygulanabilecektir.

İyi Hal İndirimi Hangi Hallerde Uygulanır

Takdiri indirim uygulamasının amacına uygun bir şeklide yürütülmesi için uygulanabilecek alanlar kısıtlanmıştır. TCK 62 maddesinde yer alan takdiri indirim nedenleri ve özelliklerini aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.

Failin Geçmişi

İyi halli olup olmadığı konusunda gözetilecek ilk durum anığın geçmişidir. Daha çok geçmişte işlemiş olduğu suçlar indirim uygulanıp uygulanmayacağı konusunda belirleyicidir. Ancak sadece sanığın daha önce yargılanıp hüküm giymesi iyi halli olmadığı sonucunu doğurmaz. Daha önce de bir sabıkası olmayan sanık hakkında iyi hal indirimi uygulanması zorunlu olmadığı gibi; Sanığın daha önce hüküm giymiş olması takdiri indirim uygulanmasına engel değildir.

Örneğin daha önce hüküm giymiş sanığın ayrıca toplum yararına faaliyetlerde bulunduğunun veya ıslah olma yolunda önemli adımlar attığının görülmesi failin geçmişi hakkında bilgi verebilecek davranışlardır. Geçmişti sanığın işlediği suçun niteliği, kasıtlı veya taksirli suçlardan olup olmadığı veya yargılandığı suç ile geçmişte işlemiş olduğu suçların benzerliği gibi bir çok unsur göz önüne alınarak karar verilir. Ancak daha öce de belirttiğimiz gibi sanığın daha önce suç işlememiş olması hakkında iyi hal indirimi uygulanması zorunluluğu doğurmaz.

Sanığın Suçtan Sonraki ve Yargılama Aşamasındaki Pişmanlığı

Takdiri indirim nedenleri arasında sayılan “pişmanlık” ile “etkin pişmanlık” farklıdır. TCK 62 maddesinde yer alan pişmanlık genellikle sanığın suçun işlenmesinden dolayı duymuş olduğu üzüntüyü ifade eder. TCK 62 maddesinde yer alan pişmanlık suçun işlenmesinden hemen sonra kendisini gösterebileceği gibi yargılama aşamasında da gözlemlenebilir.

Örneğin suçun işlenmesinden hemen sonra kaçma, delilleri karartma veya tanık ile mağdur üzerindeki baskı kurma durumunda sanığın pişmanlığından söz edilmesi mümkün olamayabilmektedir. Buna karşın sanığın yargılama aşamasında veya suçtan sonra mağdurun zararını gidermesi bu süreç içerisinde tekrar suç işlememesi pişmanlığını gösterebilecek davranışlardır. Konuyu bir örnekle açıklamak daha anlaşılabilir olacaktır. Kullanmak için uyuşturucu madde temini suçundan yargılanan sanığın suçtan sonra kendi iradesi ile tedavi kurumlarına bu konuda müracaat etmesi pişmanlığın bir göstergesi olabilecektir.

Cezanın Fail Üzerindeki Olası Etkileri

Toplumsal barışın sağlanması adına sanığın, mağduru tatmin edici şekilde cezalandırılması önemlidir. Aynı zamanda ceza hukuku açısından sanığın topluma kazandırılması da önemlidir.

Topluma kazandırılan her bir hükümlü ile toplumsal barışa bir adım daha yaklaşılacağından kuşku yoktur. Bu nedenle sanık hakkında verilecek olan cezanın, infaz sırasında veya sonrasında sanık üzerindeki olası etkilerinin göz önüne alarak iyi hal indirimi uygulanıp uygulanmayacağı konusunda bir karar verilmelidir.

İyi Hal İndirim En fazla Ne Kadar

İyi hal indirimi, cezada yapılacak olan diğer indirim nedenleri ile daha ağır cezayı gerektiren hallerin uygulanmasından sonra son olarak yapılabilecek bir indirim nedenidir. TCK 62 maddesinde yer alan hükümlere göre;

1. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine, müebbet hapis cezası
2. Müebbet hapis cezası yerine, 25 yıl hapis cezası
3. Diğer süreli hapis cezalarında ise 1/6 kadar indirim

Sanık hakkında takdiri indirim nedenleri yukarıda belirtilen şekillerde uygulanabilmektedir. 3. Bentte belirtildiği gibi süreli hapis cezalarında bu indirim oranı 1/6’ya kadar yapılabilecektir. Bu nedenle iyi hal indirimi en fazla 1/6 oranındadır. Her suç için farklı ceza miktarları belirlenebileceğinden süre olarak bir indirim süresi belirtmek olanaksızdır.

İyi Halden Yararlanma Nedir

İyi halden yararlanma yukarıda sıralamış olduğumuz takdiri indirim nedenlerinin yargılama sonunda sanık üzerinde görülmüş olmasıdır. Ayrıca verilecek olan cezanın sanık üzerindeki olası etkileri de TCK 62 maddesi kapsamında dikkate alınır.

İyi Hal İndirimi Kaldırıldı Mı?

TCK 62 maddesi hala yürürlüktedir. Bu nedenle iyi hal yani takdiri indirim uygulaması halen ceza hukukumuzda yer alır. Buna karşılık yukarıda detaylarını paylaştığımız şekilde 2022 yapılan değişiklikler ile takdiri indirim nedenlerinin uygulama alanları kısıtlanmış, ucu açık bir şekilde uygulama alanına sahip olan TCK 62 maddesi 7406 sayılı yasa ile değiştirilmiştir. Bu değişiklik cezada takdiri indirimi ortadan kaldırmamıştır. Bu nedenle cezada takdiri indirim hala hukuk sistemimizde uygulanmaktadır.

İyi Hal İndirimi Nasıl Uygulanır?

TCK 62. Maddesinde yer alan takdiri indirim nedenlerinin varlığı mahkeme hakimi tarafından re’sen gözetilmesi gereken bir konudur. Yargılama sonunda diğer indirim ve cezada artırım nedenleri uygulandıktan sonra dikkate alınarak süreli hapis cezalarında cezada 1/6’ya kadar indirim olanağı sağlar. Ancak indirimin neden ve hangi gerekçeler ile yapıldığı, mahkeme kararında açıkça belirtilmek zorundadır.

İyi Hal İndirimi Örnekleri

Detaylarını yukarıda açıkladığımız gibi iyi hal takdiri şekilde belirlenir. Bu nedenle örneklendirme yolu ile belirtmek yanlış olacağı gibi oldukça zordur. Ancak hukuki tecrübelerimize dayanarak aşağıdaki durumların iyi hal indirimi örnekleri arasında yer aldığını söyleyebiliriz.

• Sanığın daha önce sabıkasının bulunmaması
• Suçun işlenmesinden sonra pişmanlık duyması
• Yargılama aşamasında pişmanlık duyması
• Suçun mağdurunun zararının tazmin etmesi
• Islah olmak adına tedavi görmesi
• Daha önce toplum yararına faaliyetlerde bulunması

Takım Elbise İyi Hal İndirimi Midir?

TCK 62 maddesinin son cümlesinde de belirtildiği gibi “mahkemeyi etkilemeye yönelik şekli tutum ve davranışlar” takdiri indirim nedeni sayılmaz. 7406 sayılı yasa ile değiştirilen TCK 62 maddesi bu hali ile daha önce sadece takım elbise giymiş olmayı dahi indirim nedeni saymakta iken, yapılan bu değişiklik bu haklı tepki çeken uygulamayı da sonlandırmıştır.

Hakim Cezada Ne Kadar İndirim Yapabilir?

Yargılama sonunda verilecek olan cezada çeşitli indirimler yapılması mümkündür. Ancak konumuz iyi hal indirimi olduğu için bu çerçevede bir cevap vermek gerekirse, süreli hapis cezalarında hakim toplam ceza miktarı üzerinden 1/6 oranına kadar takdiri indirim uygulayabilecektir.

Takdiri İndirim Uygulanmaması Yargıtay Kararları

Takdiri indirim uygulanmaması Yargıtay kararlarına sıklıkla konu olmaz. Ancak yukarıda da belirttiğimiz gibi takdiri indirimin uygulanma sebebi veya uygulanmama sebebi gerekçeli kararda detaylı bir şekilde belirtilmesi gerekir. Bu kurala uyulmaması ancak takdiri indirim uygulanmaması nedeniyle Yargıtay kararlarında bozma konusu yapılabilmektedir.