İddianamenin Değerlendirilmesi Sonrası Açılış Nedir?

İddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış ceza yargılamasının ilk aşamasıdır. Ceza davaları genel olarak soruşturma aşaması, kovuşturma aşaması, istinaf / temyiz aşaması gibi aşamalardan geçerek neticelendirilir. UYAP vatandaş portal üzerinde dava dosyasının incelenmesi sırasında sık karşılaşılan bir kavramdır.

Bunun dışında kanun yararına bozma, itiraz, Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru, hatta İnsan Hakları Mahkemesine başvuru ceza davalarının bir aşaması olarak kabul edilebilir. Ceza davalarının ilk aşaması ise soruşturma aşamasıdır. Soruşturma aşaması; Cumhuriyet Savcısının ihbarı veya suçu öğrenmesi ile başlar, iddianamenin düzenlenmesi ile sona erer. İddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış konusunun tam olarak anlaşılabilmesi için öncelikle iddianame nedir ve iddianamenin kabul edilmesi, iddianamenin iadesi kavramları üzerinde durmak gerekir.

İddianame Nedir?

Yukarıda da belirttiğimiz gibi ceza davalarının ilk aşaması soruşturma aşamasıdır. Soruşturma aşamasında mağdur / müşteki / şikayetçinin suça ilişkin iddiaları etraflıca araştırılır. Cumhuriyet Savcısı, şüpheli lehine ve aleyhine tüm delilleri toplar. Toplanan bu deliller şüphelinin üzerine atılı suçu işlediği yönünde yeterli görülmesi halinde iddianame olarak adlandırılan yazılı belge hazırlanarak soruşturma aşaması tamamlanır. İddianamenin iadesi nedenlerinin bulunmadığının anlaşılması ile iddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış sonrası tamamlanan soruşturma aşaması sonrası yargılama aşamasına geçilir.

Vermiş olduğumuz bu kısa bilgi sonrası iddianameyi; Suçun oluş şekli, uygulanacak kanun maddeleri, deliller, taraflara ilişkin kimlik bilgilerinin yer aldığı, sanığın cezalandırılması yönünde iddia e talep içeren yazılı ve hukuki belgeler olarak tanımlayabiliriz. Kural olarak iddianame Cumhuriyet Savcısı tarafından hazırlanır.

İddianamede Neler Yazar

Cumhuriyet savcısı tarafından hazırlanan iddianamenin görevli ve yetkili mahkeme tarafından kabul edilir, yargılama (kovuşturma) aşamasına geçilmesi içir bir takım zorunlu bilgileri içermesi gerekir. İddianamede neler yazar, hangi bilgiler yer konusunda gerekli düzenlemeler ise 5271 sayılı “Ceza Muhakemesi Kanunu” ile belirlenmiştir.

Ceza Muhakemesi Kanununun 170. Maddesinde yer alan hükümlere göre; İddianamede yer alması gereken bilgileri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.

1. Şüpheli, mağdur, maktul suçtan zarar gören, müşteki şüpheli gibi taraf bilgileri ile bu kişilere ait kimlik bilgileri
2. Tarafların adres bilgileri
3. Taraflar kendilerini vekil / müdafii ile temsil ettirmeleri halinde avukat / vekil bilgileri
4. Suç yeri, suç tarihi ve mümkün ise suçun işlediği zaman dilimi
5. Şüpheli hakkında tutuklama tedbiri var ise tutuklama tarihi ve tutuklama kararı veren mahkemeye ait bilgiler
6. Deliller
7. Şüpheli hakkında uygulanması talep edilen sevk maddeleri ile suç bilgileri

İddianamede bu hususlara yer verilmemesi yazımızın ilerleyen bölümlerinde detaylı olarak değineceğimiz; İddianamenin iadesine neden olabilecektir.

Savcının İddianame Düzenleme Süresi Ne Kadardır?

Soruşturma dosyasında hakkında tutuklama tedbiri uygulanan şüpheli bulunmaması halinde savcının iddianame düzenleme süresi konusunda kesin bir süre belirlenmemiştir. Esasen tutuklama tedbirlerinin uygulanması da Cumhuriyet Savcısının iddianame düzenleme süresine ilişkin değildir. Daha çok tutuklama en fazla ne kadar sürer konusu ile ilgilidir.

Sık sık uzun soruşturma süreleri eleştiri konusu olsa da bu konuda kesin bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak Cumhuriyet Savcısının soruşturmayı kasıtlı veya ihmali davranışlarla sürüncemede bırakması hakkında disiplin soruşturması uygulanmasına sebebiyet verebilecektir.

Savcılık İddianameyi Kaç Günde Hazırlar

İddianamede neler yazar, iddianamenin iadesi, iddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış gibi konularda gerekli düzenlemeler Ceza Muhakemesi Kanununda yer alır. Buna karşılık savcılık iddianameyi kaç günde hazırlar konusunda bir kısıtlama ve düzenleme yasalarımızda yer almaz.

Savcılık tarafından iddianamenin kaç günde hazırlanacağı, suçun kapsamına, delillerin toplanıp toplanmadığına, tarafların ve özellikle şüphelilerin yakalanarak savunmaların alınıp alınmadığına bağlı olarak değişir. Şüphelinin yakalamaması ve dolayısıyla savunmasının alınamaması savcılığın iddianame hazırlama süresini uzatan en önemli etkendir.

Ancak Cumhuriyet Savcısının şüphelinin yakalanmamasına bağlı olarak savunmasını alamaması, iddianamenin hazırlanmasına kesin engel bir durum değildir. Bu durum zaman zaman iddianamenin değerlendirilmesi aşamasında, iddianamenin iadesi sebepleri yapılabilmektedir. İddianamenin iadesi yönünde bir karar verilmesi halinde iddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış aşamasına geçilmesi mümkün değildir.

İddianamenin Değerlendirilmesi Nedir?

İddianame nedir başlığımızda detaylarını paylaştığımız gibi soruşturma aşaması Cumhuriyet Savcısı tarafından iddianamenin düzenlenmesi ile tamamlanır.

Şüpheli hakkında dava açmaya yeterli delil bulunmaması, şikayete tabi suçlarda şikayetten vazgeçme, uzlaşma veya suçun unsurlarının oluşmadığının tespiti halinde takipsizlik kararı olarak da bilinen “Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar” verilir. Bu tür kararlarda soruşturmanın tamamlandığını gösteren kararlardır. Ancak konumuz iddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış olduğundan bu hususlara burada fazlaca değinme gereği duymuyoruz.

İddianamenin değerlendirilmesi bir çeşit soruşturmanın eksiksiz bir şekilde yapılıp yapıldığı, yukarıda iddianamede neler yazar başlığında belirttiğimiz hususların yer alıp almadığı durumlarının mahkeme hakimince tespit edilmesidir. Mahkeme hakimi tarafından yapılan iddianamenin değerlendirilmesi sonucu iki farklı karar verilir. Bunlardan birisi iddianamenin iadesi, diğeri ise iddianamenin kabulüdür.

İddianamenin İadesi Nedir?

İddianamenin iadesi kavramı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunumuzun 174. Maddesinde düzenlenmiştir. Genel olarak iddianamenin değerlendirilmesi sonrası, aşağıdaki hususların eksikliği iddianamenin iadesi kararı verilmesine zemin hazırlar.

1. Soruşturmanın tam ve eksiksiz bir şekilde yapılmamış olması
2. CMK 170. Maddesinde belirtilen ve iddianamede yer alması zorunlu bilgilerin belirtilmemesi
3. Seri muhakeme, ön ödeme, uzlaşma gibi soruşturma aşamasında yapılması gereken hukuki işlemlerin yapılmaksızın iddianame düzenlenmesi
4. Soruşturma ve kovuşturması izne tabi bağlı olan suçlarda gerekli izinlerin alınmaksızın soruşturmanın yapılması (Örnek: Kamu Görevlilerinin Yargılanması)
5. Davanın görevli mahkemede açılmamış olması (Örneğin bilinçli taksir ile ölüme sebebiyet verme suçunda yargılama görevi Ağır Ceza Mahkemesinde iken iddianamenin Asliye Ceza Mahkemesine hitaben hazırlanması)

İddianamenin iadesi halinde; İddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış aşamasına geçilmesi mümkün değildir. Ayrıca CMK 170 maddesine aykırı bir şekilde yapılan soruşturma ve yargılama sonucunda Yargıtay ilgili ceza daireleri tarafından bu hususlar bozma kararına konu olabilecektir.

İddianamenin Kabulü

İddianamenin kabulü kararı ise iddianamenin iadesi kararının aksine soruşturmanın eksiksiz bir şekilde tamamlandığını sonucunu doğuran bir karardır. CMK 170 ve CMK 174 maddelerinde belirtilen hususların Cumhuriyet Savcısı tarafından hazırlanan iddianamede eksiksiz bir şekilde yer aldığı anlamına gelir. Tensip zaptı ile ilk olarak iddianamenin kabulüne karar verilir. Bu şekilde iddianamenin kabulü kararı sonrası soruşturma dosyası, mahkeme esasına kayıt edilir. Mahkemenin iddianamenin kabulüne karar vermesi ile UYAP vatandaş sistemi üzerinde iddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış ibaresi yer almaya başlayacaktır.

İddianamenin Değerlendirilmesi Sonrası Açılış Takipsizlik

İddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış takipsizlik anlamına gelmemektedir. Aksine Cumhuriyet Savcısı tarafından hazırlanan iddianamenin mahkeme tarafından kabul edildiği anlamına gelir. Takipsizlik kararı soruşturma aşamasında şikayete tabi suçlarda şikayetten vazgeçme, delil yetersizliği, uzlaşma, suçun unsurlarının oluşmaması nedeniyle verilen kararlardır. Bu nedenle iddianamenin değerlendirilmesi aşamasında takipsizlik kararları sorgulanmamaktadır.

İddianamenin Değerlendirilmesi Sonrası Açılış Uyuşturucu Suçları

İddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış uyuşturucu suçları içinde gerçekleşen bir aşamadır. CMK 170 veya diğer özel yasalarda iddianamenin değerlendirilmesinin hangi suçlarda yapılacağı konusunda bir düzenleme bulunmaz. Bu nedenle iddianamenin değerlendirilmesi her suç nedeniyle hazırlanan iddianameler için geçerlidir. Bu suçlara uyuşturucu suçları da dahildir.

İddianamenin Değerlendirilmesi Sonrası Açılış Davasında Şikayeti Geri Çekme

Hukuk sistemimizde iddianamenin değerlendirme sonrası açılış davası olarak bir dava türü yoktur. İddianamenin değerlendirilmesi genel olarak iddianamenin kabulü veya iddianamenin iadesi şeklinde sonuçlanır. İddianamenin kabul edilmesi ile birlikte kovuşturma yani yargılama aşamasına geçilir.

Soruşturma aşamasında şikayetçi olan kişinin yargılama aşamasında yani iddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış davasında şikayeti geri çekme diğer bir ifade ile şikayetten vazgeçmesi mümkündür. Suçun mağdurunun yargılama aşamasında şikayetten vazgeçmesi halinde sanık hakkında düşme kararı verilmektedir. Ancak şikayetten vazgeçme nedeniyle düşme kararı verilebilmesi için sanığın üzerine atılı suçun şikayete bağlı suçlardan olması gerekir.

İddianamenin Değerlendirilmesi Sonrası Açılış Sanık

İddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış sanık hakkında Cumhuriyet Savcılığı tarafından yazılan iddianamenin kabul edildiği anlamına gelir. İddianamenin kabulü ile soruşturma aşaması tamamlanmış, yargılama aşamasına geçilmiştir. Soruşturma aşamasında şüpheli olarak tabir edilen kişi artık yargılama aşamasında sanık olarak tabir edilmektedir.

İddianamenin Değerlendirilmesi Sonrası Açılış Ceza Alır Mıyım?

Ceza hukuku kapsamında hazırlanan iddianameler genellikle sanığın cezalandırılması talebini içerir. Bu nedenle iddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış sonrası yapılacak yargılama sonrasında suçun unsurlarının oluşması halinde sanık hakkında ceza verme yoluna gidilecektir. Ceza davaları sonunda sanık hakkında cezalandırma yoluna gidilebileceği gibi beraat ve düşme kararı da verilebilir. İddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış kavramının bu kararlara bir etkisi yoktur.

Ceza Dava Dosyası İddianamenin Değerlendirilmesi Sonrası Açılış

Ceza dava dosyası iddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış ile oluşturulur. İddianamelerin hemen hemen hepsi ceza hukuku kapsamında düzenlenen belgelerdir. Bu nedenle hukuk mahkemelerinde Cumhuriyet Savcısı iddianame düzenlemediği gibi bazı özel yargılamalar haricinde Cumhuriyet Savcısının Hukuk Mahkemelerinde üstlenmiş olduğu görev yoktur.

İddianamenin Değerlendirilmesi Sonrası Açılış Ne Kadar Sürer

Cumhuriyet Savcısı tarafından hazırlanan iddianame öncelikle görevli ve yetkili mahkeme tarafından incelenir. Bu incelemenin kapsamı iddianamenin değerlendirilmesi şeklindedir. Bu değerlendirme aşamasının 15 (on beş) gün içinde tamamlanması gerekir. (CMK 174/1) Bu nedenle iddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış ne kadar sürer sorusuna 15 gün olarak cevap vermemiz yanlış olmayacaktır.

İddianamenin Değerlendirilmesi Sonrası Açılış Müşteki Hakları

Yukarıda da belirttiğimiz gibi iddianamenin değerlendirilesi sonrası açılış davası olarak ayrı bir ceza davası yoktur. İddianamenin değerlendirilmesi her ceza dava dosyası için gerçekleşen bir yargılama aşamasıdır. Bütün ceza dava dosyalarında olduğu gibi iddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış müşteki hakları her zaman aynıdır. Bu konuda herhangi bir ayrım yoktur.

SIK SORULAN SORULAR

İddianame Kabul Edildikten Sonra Mahkeme Ne Zaman Olur?

Savcının iddianame düzenleme süresi ne kadardır, savcılık iddianameyi kaç günde hazırlar sorularına kesin bir cevap veremediğimiz gibi iddianame kabul edildikten sonra mahkeme ne zaman olur sorusuna da kesin bir cevap vermemiz mümkün değildir.

Genellikle mahkeme iş yoğunluğuna göre bu süreler değişir. Buna karşın Asliye Ceza Mahkemelerinde iddianame kabul edildikten sonra 1 – 2 ay içerisinde, Ağır Ceza Mahkemelerinde iddianame kabul edildikten sonra 2 – 3 ay içerisinde ilk duruşmanın yapıldığını gözlemlemektedir. Bu konuda genellikle iddianamenin değerlendirilmesi sonrasında hazırlanan tensip zaptı ile karar verilmektedir.

İddianame Kabul Edildikten Sonra Ağır Ceza Mahkemesinde Duruşma Ne Zaman Olur?

Yukarıda da belirttiğimiz gibi davaların ne kadar sürede sonuçlanacağı, ilk duruşmaların ne zaman yapılacağı konusunda tutuklu dosyalar hariç bir düzenleme yoktur. Ağır Ceza Mahkemelerinde genellikle 2 – 3 ay içerisinde ilk duruşmalar yapılmaktadır. Ancak suçlamadan dolayı tutuklu kişiler bulunması halinde bu süreler daha da kısalarak 1 aya kadar inebilmektedir. Bu konuda daha detaylı bilgilere “Ağır Ceza Mahkemesi Kaç Duruşmada Sonuçlanır” başlıklı yazımızdan ulaşabilirsiniz.

İddianame Kabul Edildikten Sonra Asliye Ceza Mahkemesinde Duruşma Ne Zaman Olur?

İddianame kabul edildikten sonra Ağır Ceza Mahkemelerinde duruşmaların ne zaman olacağı sorusuna kesin bir cevap veremediğimiz gibi aynı konuda Asliye Ceza Mahkemeleri içinde bir cevap vermemiz mümkün değildir. Genellikle mahkeme iş yoğunluna göre bu süreler değişse de Asliye Ceza Mahkemelerinde iddianamenin kabulünden sonra 1 – 2 ay içerisinde ilk duruşmalar yapılmaktadır.

İddianamenin Değerlendirilmesi Sonrası Açılış Ayrı Bir Ceza Yargılaması Mıdır?

İddianamenin değerlendirilmesi konusunda yukarıda vermiş olduğumuz bilgilerden de anlaşılacağı üzere iddianamenin değerlendirilmesi sonrası açılış ayrı bir ceza dava dosyası değildir. Bütün ceza yargılamalarında öncelikle mahkeme hakimi tarafından iddianamenin değerlendirilmesi yapılır. Bu değerlendirme sonrası iddianame kabul veya iade edilir. İddianamenin kabul edilmesi ile ceza yargılaması başlar ve soruşturma aşaması bitmiş olarak kabul edilir.