Hapis Cezası Nedir?
Hapis cezası, suç teşkil eden bir eylemi işleyen kişi hakkında, yargılamayı yürüten mahkeme tarafından hükmedilen özgürlüğü kısıtlayıcı ceza yaptırımıdır. Hapis cezası;
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası,
- Müebbet hapis cezası,
- Süreli hapis cezası,
Olmak üzere temelde üç farklı türdedir. Kural gereği ceza infaz kurumunda yani cezaevinde infaz edilen hapis cezası, birtakım istisna hallerin mevcudiyeti halinde konutta da infaz edilebilir bir ceza yaptırımıdır.
5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu; hapis cezası ve adli para cezası olmak üzere iki farklı ceza yaptırımı düzenlemiştir. Adli para cezası, hükümlü tarafından infaz edilmediği takdirde hapis cezasına çevrilir. Hapis cezasından murat; kişilerin suçtan caydırılması, ıslah edilerek tekrar topluma kazandırılmasıdır.
Bölünebilir bir ceza olan hapis cezası, failin kusuru ile orantılı olarak bir gün ile hayat boyu arasında sürebilir. Hakkında hapis cezasına hükmedilen kişi, hapis cezasının infaz edilmesine katlanmak ve bu maksatla tanzim edilen infaz rejimine tezat davranmamakla yükümlü kılınmıştır. Cezaevi güvenlik ve iyileştirme programlarına uyum göstermekle yükümlüdür.
Hapis Cezasının Türleri
Türk Ceza Kanunu md.46’ya göre hapis cezasının türleri şu şekildedir:
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası,
- Müebbet hapis cezası,
- Süreli hapis cezası.
Hükümlünün ömrü boyunca devam eden ve sıkı güvenlik rejimine göre infaz edilen ceza, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasıdır. Müebbet hapis cezası ise hükümlünün yaşamı boyunca devam eder. Süreli hapis cezası; hükümlünün öngörülen geçici süre zarfında özgürlüğünün kısıtlanmasıdır. Süreli hapis cezası, aksi yönde hüküm mevcut değilse en az bir ay, en fazla yirmi yıl süre ile uygulanabilir.
Hapis Cezasının Ertelenmesi
Hapis cezasının ertelenmesi; işlediği suç nedeniyle iki sene yahut daha az süreli hapis cezasına çarptırılan kişilerin cezasının ertelenmesi sonucunu veren, cezanın şahsileştirilmesi kurumudur. Hapis cezasının ertelenmesi kararının verilebilmesi adına kişinin:
- Öncesinde, kasıtlı bir suç sebebiyle üç aydan daha fazla hapis cezasına mahkûm edilmemesi,
- Suç sonrasında, ceza yargılaması safhasında gösterdiği pişmanlıktan ötürü yeniden bir suç işlemeyeceği hususunda kanaat uyandırması,
Gereklidir. Hapis cezasının ertelenmesi için suç nedeniyle mağdurun ya da kamunun maruz kaldığı zararın aynen iade, suç işlenmeden önceki durumuna getirme ya da tazmin yoluyla tamamen giderilmesi şartına tabi tutulabilir. Bu tür bir şart koşulduğu takdirde, şart gerçekleşinceye değin cezanın cezaevinde çektirilmesi gerekir. Şartın karşılanmasıyla birlikte infaz hâkimi kararı ile kişinin cezaevinden salıverilmesi gerekir. Cezası ertelenen kişi hakkında en az bir, en fazla üç yıl olmak üzere denetim süresi düzenlenir. Denetim süresinin alt sınırı, mahkûm edilen ceza süresinden daha az olamaz.
Hapis Cezasının Adli Para Cezasına Çevrilmesi
Kısa süreli hapis cezası, sanık hakkında hükmedilen hapis cezası süresinin bir yıl ve daha az olmasıdır. Kısa süreli hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi mümkündür. Sanık hakkında hükmedilen kısa süreli hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi, hâkimin takdirine bırakılmıştır. Hâkim; suçluğunun şahsi özelliklerine, sosyal ve ekonomik haline, ceza yargılaması safhasında gösterdiği pişmanlığa ve somut olayın özelliklerine göre değerlendirme yapar.
Adli para cezası, hesaplanan meblağın Devlet Hazinesine ödenmesidir. Adli para cezası; beş günden az ve yasada aksine bir hüküm mevcut değilse yedi yüz otuz günden fazla olmamak kaydıyla öngörülen tam gün sayısının, bir gün için takdir edilen miktarla çarpılarak hesaplanır. Adli para cezasının tespit edilmesinde esas alınmış tam gün sayısı ile birlikte bir gün için takdir edilen miktar, kararda münferit olarak ifade edilir.
