Dava Zamanaşımı Nedir Nasıl Hesaplanır (TCK 66 – 67)

Dava zamanaşımı şüphelinin üzerine atılı suçlamadan dolayı yasal süreler içerisinde kamu davasının hiç açılmamış olması veya sanık hakkında açılan davanın yine dava zamanaşımı süresi içerisinde neticelendirilmemesi durumunda söz konusu olan bir zamanaşımı türüdür.

Şüpheli hakkında soruşturma aşamasında üzerine atılı suçun dava zamanaşımı süresi dolması halinde zamanaşımı nedeniyle “kovuşturmaya yer olmadığına dair karar” verilir. Kovuşturma aşamasında yani yargılama aşamasında dava zamanaşımı süresinin dolduğunun tespit edilmesi halinde ise sanık hakkında “düşme” kararı verilir.

Ceza kanunumuzda dava zamanaşımı süreleri haricinde ayrıca ceza zamanaşımı süreleri de belirlenmiştir. Sanık veya şüpheli için büyük oranda aynı sonucu doğursa da dava zamanaşımı ve ceza zamanaşımı farklı hukuki terimlerdir. Öncelikle ceza kanunumuzda yer alan her iki zamanaşımı sürelerinin ayrımını yaparak yazımıza başlayalım. Yazımızın ilerleyen bölümlerinde ise dava zamanaşımı süreleri, dava zamanaşımı sürelerini kesen haller ve olağanüstü dava zamanaşımı süreleri hakkında detaylı bilgilere ulaşabilirsiniz.

Ceza zamanaşımı süreleri farklı bir hukuki işlem olduğundan bu konuya ayrıca değinilmiştir. Ceza zamanaşımı konusunda daha detaylı bilgilere “Ceza Zamanaşımı Nedir? Nasıl Hesaplanır” başlıklı yazımızdan ulaşabilirsiniz.

Dava Zamanaşımı ve Ceza Zamanaşımının Farkı

Her iki zamanaşımı sürelerinin dolması ilgili için benzer hukuki sonuçlar doğalar. Ancak aralarındaki en önemli fark ceza zamanaşımında sanık hakkında kesinleşmiş bir hapis cezası varken, dava zamanaşımında hukuki açından henüz kesinleşmiş bir hüküm yoktur. Genellikle uzun süren soruşturma aşamaları ile kovuşturma aşamaları hatta temyiz / istinaf aşamaları bu zamanaşımı sürelerinin dolmasında etkilidir.

Dava Zamanaşımı Ne Zaman Başlar?

Kural olarak dava veya ceza zamanaşımı fark etmeksizin bu süreler suçun işlenmiş olduğu günden itibaren işlemeye başlar. Teşebbüse elverişli suçlarda ise failin suça teşebbüs olarak kabul edilebilecek son icrai hareketi zamanaşımı süresinin ne zaman başlayacağında dikkate alınır. zamanaşımı süresinin durması veya zamanaşımı süresinin kesilmesi durumlarında ise bu sürelerin başlama tarihi değişmektedir. Ancak TCK 67 maddesinde sıralanmış durumların var olmaması halinde dava zamanaşımı süresinin başlama tarihi suç tarihi olarak kabul edilmiştir.

Dava Zamanaşımı Süresi Nasıl Hesaplanır?

Dava zamanaşımı süresinin nasıl hesaplanacağı konusunda gerekli düzenlemeler TCK 66 maddesinde yapılmıştır. Aşağıdaki belirteceğimiz bu dava zamanaşımı sürelerine olağan üstü dava zamanaşımı süreleri ile dava zamanaşımı sürelerini kesen haller dahil olmadığından dava zamanaşımı süresi nasıl hesaplanacağı konusunda bu unsurlarda dikkate alınmalıdır.

1. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası gerektiren hallerde; 30 yıl,
2. Müebbet hapis cezası gerektiren hallerde; 25 yıl,
3. Yirmi yıl ve daha fazla süreli hapis cezalarında; 20 yıl
4. Beş yıldan fazla olup, yirmi yıldan az olan hapis cezasını gerektiren suçlarda; 15 yıl
5. Beş yıldan fazla olmayan ve adli para cezasını gerektiren suçlarda; 8 yıl

18 Yaşından Küçükler İçin Dava Zamanaşımı Süresi Nasıl Hesaplanır?

5237 sayılı kanunumuzun 66/2 maddesine göre yukarıda belirtmiş olduğumuz zamanaşımı sürelerinin uygulanması farklı yaş gruplarına göre değişir. Buna göre;

• Suç tarihinde 12 yaşını doldurmasına rağmen 15 yaşını doldurmayan kişiler hakkında bu sürelerin yarısı,
• 15 yaşını doldurup 18 yaşını doldurmayan için bu sürelerin 2/3’ü geçmesi ile dava zamanaşımı süresi dolmuş olarak kabul edilir.

Dava Zamanaşımı Süresi Nasıl Hesaplanır (Örnek)

TCK 149 maddesinde yer alan nitelikli yağma suçunun ceza üst sınırı 15 yıldır. Bu durumda yukarıda sıraladığımız (4) numaralı maddede yazılı zamanaşımı süresi geçerli olur. Yani bu durumda yağma suçunun zamanaşımı süresinin 15 yıl olduğunu söyleyebiliriz. Suçun 12 – 15 yaş aralığındaki kişiler tarafından işlenmesi halinde ise bu zamanaşımı süresi 7,5 yıl olacaktır. Buna karşın suçun 15 – 18 yaş aralığındaki kişiler tarafından işlenmesi halinde ise dava zamanaşımı süresi 10 yıl olarak hesaplanacaktır.

Görüldüğü gibi bu sürelerin hesaplanmasında ceza üst sınırı dikkate alınır.  Ayrıca suçun daha ağır cezayı gerektiren ve nitelikli halleri mevcut ise zamanaşımı süresi hesaplanırken bu ceza miktarları dikkate alınır. Örneğin kasten öldürme suçunun zamanaşımı süresi 25 yıldır. Ancak; Canavarca hisle öldürme, tasarlayarak öldürme, töre veya kan saiki ile öldürme durumlarında sanık hakkında ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası öngörüldüğünden, TCK 82 ve alt benlerindeki hallerde bu zamanaşımı süresi 30 yıl olarak belirlenir.

Dava Zamanaşımı Süresinin Durması

Dava zamanaşımı süresinin durması TCK 67/1 maddesinde yer almaktadır. Buna göre;

• Soruşturma veya kovuşturma yapılması izne tabi olduğu kişiler hakkında
• Bekletici bir meselenin bulunması halinde
• Kaçak olduğu yönünde karar verilenler hakkında bu karar kaldırılıncaya kadar zamanaşımı süresi durur.

Dilerseniz konuyu bir Yargıtay Kararı ile açıklayalım.

Dava Zamanaşımı Süresinin Durması Yargıtay Kararı

Sanığın yargılama konusu eylemi için, 3713 … Kanun’un 7 nci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca belirlenecek cezanın türü ve üst haddine göre 5237 … … Ceza Kanunu’nun 66 ncı maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi gereği 8 yıllık olağan zaman aşımı süresinin öngörüldüğü anlaşılmıştır.

5237 … Kanun’un 67 nci maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca zamanaşımı süresi ilgili suça ilişkin olarak kanunda belirtilen sürenin en fazla yarısına kadar uzayacağı, suç tarihinin 28.01.2008 olduğu, aynı maddenin birinci fıkrası uyarınca 03.03.2016 tarihli duruşmada bekletici mesele yapılan hükmün Yargıtay 6. Ceza Dairesinin 24.09.2019 tarih 2018/3681 Esas ve 2019/4419 … kararı ile onanması üzerine kesinleşerek … zaman aşımının, 24.09.2019 tarihinden itibaren tekrar işlemeye başladığı, temyiz incelemesi tarihine kadar, … süreler dahil 12 yıllık olağanüstü zaman aşımı süresinin gerçekleşmiş olduğu belirlenmiştir.

IV. KARAR

Gerekçe bölümünde açıklanan nedenle İzmir 3. Ağır Ceza Mahkemesinin, 01.11.2022 tarihli ve 2015/380 Esas, 2022/373 … kararına yönelik sanığın temyiz isteği yerinde görüldüğünden uzatmalı zamanaşımı süresinin suç ve inceleme tarihleri arasında gerçekleşen hükmün 5271 … Kanun’un 302 nci maddesinin ikinci fıkrası gereği BOZULMASINA, bu husus yeniden yargılamayı gerektirmediğinden aynı Kanun’un 303 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin verdiği yetkiye dayanılarak sanık hakkındaki kamu davasının 5271 … Kanun’un 223 üncü maddesinin sekizinci fıkrası gereği gerçekleşen zaman aşımı nedeniyle, Tebliğname’ye aykırı olarak, oy birliğiyle DÜŞMESİNE,

Yargıtay 3. Ceza Dairesinin 11.10.2023 tarih, 2023/10195 esas ile 2023/7107 sayılı kararı

İlgili Yargıtay kararında da görüldüğü üzere Ağır Ceza Mahkemesi Yargıtay 6. Ceza Dairesinin 2018/3681 sayılı temyiz dosyasının bekletici mesele yapmıştır. Yargıtay 6. Ceza Dairesinin 2018/3681 esas sayılı temyiz dosyası hakkında karar verilerek, verilen kararın kesinleşmesi arasındaki geçen sürede zamanaşımı süresi durmuştur.

Herhangi bir suç nedeniyle zamanaşımı süresi kesilmiş veya durmuş olsa dahi ilerleyen bölümlerde detaylı olarak değineceğimiz olağanüstü zamanaşımı süresine kadar bu süreler işler. Olağan üstü zamanaşımı süresinin de dolması ile birlikte kesin olarak dava zamanaşımı süresi dolmuş olacaktır.

Dava Zamanaşımı Süresini Kesen Haller

Dava zamanaşımı süresinin kesilmesi, zamanaşımı süresinin yeniden başlamasını ifade eder. TCK 67/2 maddesinde yer alan hükümlere göre aşağıdaki durumlardan bir veya bir kaçının varlığı halinde dava zamanaşımı süresinin kesilmesi anlamını gelir.

Dava Zamanaşımı Süresini Kesen Durumlar

• Şüpheli ya da sanığın ifadesinin veya savunmasının alınması
• Sanık ya da şüpheli hakkında tutuklama kararı verilmesi
• Cumhuriyet Savcısı tarafından sanık hakkında iddianame düzenlenmesi
• Sanık ve sanıklardan bir veya bir kaçı hakkında mahkumiyet kararı verilmesi

Zamanaşımı süresinin kesilmesine neden olan her bir hukuki işlem ile bu zamanaşımı süresi yeniden işlemeye başlar. Örneğin 01.01.2025 tarihinde işlenmiş bir suçtan dolayı zamanaşımı süresinin başlangıç tarihi 01.01.2025 günüdür. Ancak şüphelinin ifadesinin 10.01.2025 tarihinde alınması Halide zamanaşımı süresi kesilecek ve yeni zamanaşımı süresi 10.01.2025 tarihi olacaktır.

Yine benzer şekilde Cumhuriyet Savcısı tarafından şüpheli hakkında 15.04.2025 tarihinde iddianame düzenlenmesi halinde yine zamanaşımı süresi kesilerek yeni zamanaşımı süresi başlangıç tarihi 15.04.2015 tarihi olacaktır. Yasanın 67/2-d maddesi ile sanıklardan herhangi birisi hakkında dahi olsa mahkumiyet hükmü kurulmuş olsa dahi zamanaşımı süresinin kesileceği belirtilmiştir.

Bu konuda dikkat edilmesi gereken en önemli husus gerek zamanaşımı süresinin durması, gerekse zamanaşımı süresinin kesilmesine en fazla olağan üstü zamanaşımı süresi dahil edilebileceğidir. (asıl zamanaşımı süresinin yarısı)

Olağanüstü Zamanaşımı Süresi Nedir?

Olağanüstü zamanaşımı süresi, dava zamanaşımı süresinin durması veya dava zamanaşımı süresinin kesilmesine bağlı olarak bu zamanaşımı sürelerinin en fazla ne kadar uzayabileceğini ifade eder.

Yukarıda sıralamış olduğumuz zamanaşımı süresini durduran haller ile zamanaşımı süresini kesen hallerin varlığı durumunda bu kez olağanüstü zamanaşımı süresi devreye girer. Her bir ceza soruşturmasında veya ceza davasında genellikle birden fazla kez bu dava zamanaşımı süresinin bu nedenlerden ötürü kesildiği görülür. Bu zamanaşımı süresinin kesilmesine veya durmasına bağlı olarak ise en fazla asıl zamanaşımı süresinin yarısı (1/2) kadar zamanaşımı süresi uzayabilmektedir.

Olağanüstü Zamanaşımı Süresi (Örnek)

Konuyu yine zamanaşımı süresinin 15 yıl olduğu yağma suçu ile örneklendirelim. Kural olarak yağma suçun olağanüstü zamanaşımı süresi 18 yaşından büyükler için 22 yıl 6 aydır. (15 + 7,5)

Olağanüstü Zamanaşımı Süresi Yargıtay Kararı

Her ne kadar ilk derece mahkemesince; Suça Sürüklenen Çocuk K1 hakkında Nitelikli Hırsızlık ve İşyeri Dokunulmazlığını İhlal Etmek suçlarından ilk derece mahkemesi İstanbul Anadolu 1. Çocuk Mahkemesince 30/04/2019 gün ve 2018/750 esas, 2019/380 karar sayılı ilamı ile mahkumiyetine karar ise de,

Suça sürüklenen çocuğun üzerine atılı Nitelikli Hırsızlık ve İşyeri Dokunulmazlığını İhlal Etmek suçlarının asli zamanaşımı süresinin büyükler için TCK.nın 66/1-e maddesi gereğince 8 yıl, olağanüstü zamanaşımı süresinin ise TCK.nın 67/4. maddesi gereğince 12 yıl olduğu, aynı sürelerin TCK.nın 66/2. maddesi gereğince TCK.nın 31/3. maddesindeki 15-18 yaş grubundaki çocuklar için 2/3’ü olduğu, dolayısıyla bu yaş grubundaki çocuklar için asli zamanaşımı süresinin 5 yıl 4 ay, olağanüstü zamanaşımı süresinin 8 yıl olduğu,

Atılı suçun işlendiği iddia olunduğu tarihin 05.02.2012 tarihi olup, olağanüstü zamanaşımı tarihinin 05.02.2020 tarihinde dolduğu, hesaplanan bu zamanaşımının olağanüstü zamanaşımı olması nedeniyle zaman aşımını kesen işlemelerin eklenmesi ile bulunan zamanaşımı olduğu, dolayısıyla atılı suçların olağanüstü zamanaşımı sürelerinin dolmuş olduğu ve bu nedenle ilk derece mahkemesince kurulan hükümden sonra zamanaşımı süresinin dolmuş olması nedeniyle hukuka aykırı hale geldiği değerlendirerek kamu davasının zamanaşımı nedeniyle düşürülmesine karar vermek gerektiği düşünülmüş ve değerlendirilmiştir.

İstanbul Bölge Adliye Mahkemesinin 10.03.2020 tarih 2019/2525 esas ve 2020/823 sayılı kararı

Bölge adliye mahkemesinin vermiş olduğu karardan da anlaşılacağı üzere dava zamanaşımı kesen haller ile dava zamanaşımını durduran haller de dahil olmak üzere asıl zamanaşımı süresine ilave olarak en fazla 1/2 oranında bir süre eklenmesi gerektiği vurgulanmıştır.

Sık Sorulan Sorular

Dava Dosyası Ne Zaman Zamanaşımına Uğrar?

Herhangi bir ceza dava dosyasının zamanaşımına uğrayacağı tarih belirli kriterlere göre değişiklik gösterir. Suçun ceza üst sınırı, suç tarihi, zamanaşımı süresini kesen haller, zamanaşımı süresini durduran haller ile şüpheli / sanığın yaşı dahi bu sürelere etki etmektedir. Bu nedenle Ceza Kanunumuzda suç olarak tanımlanmış bir fiil ve olaya göre dava zamanaşımı süresi farklılık gösterir. Ancak yukarıda bu konudaki zamanaşımı süresi hesaplama örneklerinden faydalanılarak bir hesaplama yapılması mümkündür.

Dava Zamanaşımı Süresi Nasıl Hesaplanır?

Zamanaşımı süresinin tam ve kesin olarak tespit edilebilmesi için öncelikle suç tarihinin bilinmesi gerekir. Ayrıca soruşturma aşamasında veya yargılama aşamasında yukarıda sıralamış olduğumuz zamanaşımı süresini kesen veya durduran hallerin var olup olmadığı bilinmelidir. Bu hususlar tespit edildikten sonra her bir suç için farklı olan dava zamanaşımı süresi ve varsa olağanüstü zamanaşımı süresi hesaplanmalıdır.

Dava Zamanaşımı Dolarsa Ne Olur?

Dava zamanaşımının soruşturma aşamasında dolması halinde şüpheli hakkında takipsizlik kararı (kovuşturmaya yer olmadığına dair karar) verilir. Yargılama aşamasında dava zamanaşımı süresinin dolduğunun tespit edilmesi halinde sanık hakkında düşme kararı verilir. Herhangi bir suçtan yargılama veya soruşturma yapılması sırasında zamanaşımının gerçekleştiği re’sen gözetilmektedir. Buna karşın sanık hakkında beraat kararı veya derhal beraat kararı verilmesi gereken bir durum var olmasına rağmen zamanaşımı nedeniyle düşme kararı verilemez.

Zamanaşımına Uğrayan Dava Tekrar Açılır Mı?

Ceza hukukunda olağan üstü zamanaşımı süreleri de dahil olmak üzere failin üzerine atılı suçun zamanaşımına uğramasından ve mahkeme tarafından bu yönde bir karar verilip, bu kararın kesinleşmesinden sonra tekrar aynı olaydan dolayı dava açılması mümkün değildir.